Tôi bắt đầu chương trình học đại học ở khoa Vật Lý, trường Đại học Khoa học Tự nhiên. Năm đầu của tôi, tất cả các khoá đều phải học ở Thủ Đức, vì vậy mà tôi xin vào ở luôn ký túc xá ở Thủ Đức cho tiện. 

Như bất cứ sinh viên nào khi vào học đại học ở Việt Nam, học phần quân sự là một tín chỉ bắt buộc. Với khoá của tôi, quân sự là học phần đầu tiên.

Gọi là học quân sự cho nó oai, chứ thực ra đó là những tháng ngày tốn thời gian vô ích.

Khu học quân sự của chúng tôi cũng ở Thủ Đức, ngay phía sau ký túc xá, cách biệt bởi một cánh rừng bạch đàn. Từ chỗ ký túc xá của tôi, đi bộ tới trường quân sự khoảng 30 phút.

Ngay hôm đầu tiên vào nhập trại, nhìn cảnh nhếch nhác, thiếu vệ sinh của khu vệ sinh, nhà tắm, tôi thấy không chấp nhận nổi, và xin phép cho ở ngoại trú, thay vì ở nội trú. Ngoại trú nghĩa là mỗi buổi sáng chỉ việc mặc đồ đồng phục tới học rồi chiều về. Còn nội trú nghĩa là ở lại luôn trong khu và chỉ được phép về vào cuối tuần. 

Linh cảm của tôi đã đúng khi qua ngày hôm sau tôi có dịp ghé vào khu vệ sinh, chứng kiến các bạn của tôi tắm rửa dùng nước từ hồ chứa đầy rêu, vài bạn ở truồng tồng ngồng, trêu đùa, thậm chí nhảy luôn vào hồ chứa nước. Chứng kiến cảnh đó tôi chỉ biết lắc đầu và bỏ đi. 

Ngày đó tôi làm chi hội trưởng kiêm lớp trưởng của khoa Lý năm của tôi. Nhưng khi vào trường quân sự, ông thầy nhìn gương mặt tôi, chắc thấy trắng trẻo, thư sinh, nên sau khi hỏi thì cho bạn lớp phó làm trưởng lớp quân sự.

Quân sự là một nghề khó nhằn, vì vậy mà các thầy đều trẻ và ốm, nói giọng đặc sệt ở những vùng cách mạng miền Trung. 

Học hành thì chẳng có gì. Phần thực hành đầu tiên là tập tháo lắp súng AK 47. Tiêu chuẩn để đạt được điểm hoàn hảo là tháo lắp phải trong vòng 30 giây. Thầy phát cho vài khẩu AK47 cũ kỹ và chúng tôi ngồi thực hành tháo lắp. Phần thực hành thứ hai là phần ném lựu đạn. Lựu đạn sau khi rút chốt thì đếm 1, 2, 3 rồi ném. Nhưng ném không phải là lựu đạn thật, mà chỉ là một khúc gỗ, giả làm lựu đạn. 

Thường phần thực hành dạy vào buổi sáng. Có lẽ vì buổi sáng trời mát, thực hành ít mệt, nên các thầy chọn dạy môn này vào buổi sáng.

Kết thúc buổi sáng, chúng tôi có chừng hơn 1h để ăn trưa. Để mua đồ ăn, đầu tiền chúng tôi phải lấy tiền mua phiếu, rồi sau đó cầm phiếu tới đổi phần ăn. Thức ăn ở đây mắc và dở hơn so với thức ăn ở bên ngoài. Tôi có may mắn là mỗi ngày chỉ phải ăn ở đây có một bữa vì thuộc diện ngoại trú, khi so với các bạn nội trú phải ăn ở đây tới ba bữa mỗi ngày. 

Buổi chiều chúng tôi học phần lý thuyết tạm gọi là chính trị quốc phòng. Trong một gian phòng rộng, chứa khoảng trăm sinh viên, nóng, máy quạt quạt vù vù, ông thầy ở trên giọng trọ trẹ chém gió, giảng những thứ vớ vẩn, và điều đặc biệt là những ông này không có khả năng kể chuyện gây cười, vì vậy mỗi giờ giảng của các ông là những buổi tra tấn vì nhóm sinh viên chúng tôi quá buồn ngủ mà không dám ngủ. Không dám ngủ nên chúng tôi đành phải lấy viết viết đại những dòng linh tinh vào cuốn tập. 

May mắn là chương trình quân sự chỉ kéo dài một tháng. 

—

Trên thế giới cho đến nay, nhiều nước vẫn còn chế độ đào tạo quân sự bắt buộc, trong khi một số nước khác để chế độ tự nguyện. Nếu chương trình quân sự được chuẩn bị khoa học và hợp lý, nó sẽ giúp trang bị và đào tạo cho người trẻ những kiến thức mà họ không thể có được trong trường học bình thường, giúp họ trưởng thành hơn khi vào đời. 

Ở những nước nơi mà chính quyền để việc đào tạo quân sự là một chương trình tự nguyện, họ không chỉ xây dựng những chương trình hấp dẫn mà còn cho tiền học viên mỗi tháng với một mức tượng trưng nhằm giúp thu hút học viên. 

Cũng như tất cả các chương trình giáo dục khác của quốc gia, giáo dục quốc phòng của Việt Nam đang bị khủng hoảng nặng, nó trở thành một chương trình vô bổ và lãng phí — lãng phí thời gian, công sức, và tiền bạc. Để cải cách nó, cải cách giáo dục, cũng như những lĩnh vực khác, Việt Nam cần những lãnh đạo quốc gia mới, hiểu biết, có trách nhiệm, và có năng lực hơn. Những lãnh đạo tiềm năng này không khó để tìm trong nhân dân, nhưng muốn đưa họ lên vị trí dẫn dắt quốc gia để thực hiện một cuộc cải cách lớn, đất nước buộc phải có một cuộc bầu cử tự do để chọn ra họ và trao cho họ trách nhiệm. Đã đến lúc toàn bộ những người dân còn quan tâm đến vận mệnh và tương lai của quốc gia, bằng những cách khác nhau của mình, vận động cho được một cuộc bầu cử tự do, càng sớm càng tốt, trước khi cuộc khủng hoảng giáo dục và sau đó là con người phá huỷ mọi nền tảng của quốc gia. 

Nguyễn Huy Vũ

13.1.2023