Theo Thông Tấn Xã Việt Nam, 30 triệu liều vắc-xin mà VNVC đã mua được của AstraZeneca sẽ được bán lại cho Bộ Y tế. Có nhiều câu hỏi quanh câu chuyện này. 

Câu hỏi thứ nhất là tại sao chính phủ Việt Nam không đặt mua trực tiếp từ nhà sản xuất vắc-xin AstraZeneca mà phải đặt mua qua VNVC? 

Nếu câu trả lời là bây giờ các đối tác đã đặt mua hết vắc-xin từ nhà sản xuất, và chính phủ Việt Nam không thể đặt mua trực tiếp, hoặc nếu đặt mua bây giờ thì đợi đến lượt chuyển về sẽ rất lâu vì nhà sản xuất buộc phải giải quyết những đơn hàng đặt trước, thì trách nhiệm lúc này thuộc về chính phủ Việt Nam. Chính phủ đã không có khả năng đàm phán, hoặc chính phủ rất chủ quan, không có khả năng quản lý diễn biến đại dịch để đặt hàng sớm. Nó chứng tỏ chính phủ quá kém nếu không nói là bất tài. 

Còn nếu câu trả lời là chính phủ có thể đặt hàng mua vắc-xin nhưng chính phủ chọn mua lại từ VNVC thì câu hỏi tiếp là tại sao chính phủ chọn mua lại từ VNVC? Đây có phải là thương vụ nhằm giải cứu đơn hàng cho VNVC không? Vì giả sử như chính phủ mà đặt hàng trực tiếp từ nhà sản xuất và đem tiêm cho toàn dân thì rõ ràng lô hàng vắc-xin của VNVC sẽ trở thành phế thải, vì lúc này toàn dân sẽ được tiêm các loại vắc-xin từ chính phủ và do vậy lô vắc-xin của VNVC sẽ chẳng còn bán được cho ai, nhanh chóng hết hạn. Do đó, việc mua lại một lúc 30 triệu liều vắc-xin từ VNVC, dù không nói ra, ai cũng có thể thấy đó là một thương vụ nhằm “cứu nguy” VNVC.

Một câu hỏi khác là về nguyên tắc, các công ty vắc-xin hiện nay chọn bán cho các chính phủ với các cam kết về sự tự chịu rủi ro. Mỗi khi có rủi ro gì thì chính phủ đứng ra chịu trách nhiệm, chứ không phải là các công ty sản xuất vắc-xin. Các công ty sản xuất vắc-xin họ chọn chính sách như vậy vì đây là các vắc-xin sản xuất trong điều kiện khẩn cấp, chưa kiểm tra hết các tác dụng phụ. Giải thích dông dài như vậy để bạn đọc hiểu là một công ty tư nhân như VNVC muốn nhập vắc-xin thì họ cần có sự chống lưng của Bộ Y tế. Họ không thể làm việc với nhà sản xuất vắc-xin để nhập vắc-xin về nếu họ không có “thẻ kim bài” của chính phủ. Và họ cũng không dám nhập về để kiếm lời nếu họ không chắc là chính phủ sẽ đồng ý cho họ bán hay mua lại vắc-xin từ họ. 30 triệu liều vắc-xin trị giá hàng trăm triệu đô chứ không phải là nắm lá mít hay lá mơ. Chắc chắn là họ đã nhận được sự bật đèn xanh từ lâu rồi của chính phủ để họ dám ký kết với nhà sản xuất vắc-xin. Những thông tin công bố gần đây chỉ là một sự trình diễn của một kịch bản hoàn hảo đã chuẩn bị sẵn. Ai là những người đứng sau VNVC chúng ta cần biết. Nhưng điều quan trọng hơn ai cũng thấy là đây là một kịch bản của các quan chức và chính phủ nhằm móc túi toàn dân. 

Một chính phủ vừa kém cỏi, bất tài, vừa chăm chăm tham nhũng, móc túi toàn dân, quả thật là một thảm hoạ. Và thảm hoạ đó nhân dân Việt Nam đang hứng chịu. Giữa những ngày của đại dịch, những người nghèo bị vứt bỏ bên lề mà không một quan chức nào quan tâm liệu họ sẽ sống ra sao trong những ngày cách ly xã hội. Trong khi đó, các quan chức tổ chức xây những tượng đài, tổ chức gây quỹ để bỏ ngân hàng kiếm lời, tổ chức kịch bản nhập vắc-xin để ăn bớt ngân sách quốc gia. Họ, những quan chức chính phủ, quả thật là tàn nhẫn. 

Nguyễn Huy Vũ

22.6.2021