Mà tại sao người Mỹ lại dùng cử tri đoàn mà không dùng phiếu phổ thông? Những nhà lập quốc Hoa Kỳ có cái lý do của họ: là bởi vì nếu tính theo tổng số phiếu phổ thông thì các bang đông dân được lợi, phần thiệt thuộc về các bang ít dân. Các bang đông dân sẽ nắm quyền quyết định ai là tổng thống, còn các bang ít dân hầu như bị gạt sang một bên. Ví dụ như các bang đông dân California có 38 triệu dân, Texas 27 triệu, Florida hơn 20 triệu, New York gần 20 triệu dân, bang Illinois gần 13 triệu, còn bang Delaware chỉ có chưa tới 1 triệu dân. Sự chênh lệch về dân số lớn như vậy giữa các bang. Và thêm nữa, các bang đều có truyền thống bầu cho một đảng, như California, New York, hay Illinois gần đây đều bầu cho đảng Dân chủ, còn Texas thì chọn đảng Cộng hòa. Như vậy, nếu tính theo phiếu phổ thông thì bầu cử tổng thống là cuộc chơi của một vài bang lớn, và lệch về một đảng nhất định.

Lịch sử lập quốc Hoa Kỳ là các bang đồng thuận vào liên minh, nên họ muốn các bang có tiếng nói nhất định trên các vấn đề của đất nước, vì vậy mà họ chọn cách bỏ phiếu này, cũng như là ấn định cố định mỗi bang có 2 thượng nghị sỹ để các bang có tiếng nói đáng kể gần ngang nhau trong các vấn đề của đất nước.

Một lý do khác mà họ chọn cách cử tri đoàn là bởi vì cách tính này giúp cho quá trình giám sát kết quả bầu cử nó dễ dàng, tránh bị gian lận khi mà ngày xưa phương tiện không được hiện đại như bây giờ. Thậm chí là bây giờ, khi ví dụ số phiếu phổ thông của hai phe trở nên ngang ngửa nhau cách nhau vài ngàn thậm chí vài trăm thì sẽ có lý do các ứng viên đòi hỏi kiểm phiếu lại vì sợ gian lận. Quá trình đó vừa mất công vừa làm cho uy tín của chính quyền giảm sút.

Cách bầu cử tri đoàn của Mỹ không khác xa lối bầu cử “người thắng lấy hết” trong các chế độ nghị viện kiểu Anh và các nước thuộc địa Anh như Úc, Canada và ở châu Á là Malaysia và Singapore. Mỗi khu vực sẽ có một số ghế nghị sỹ nhất định bầu vào quốc hội, phe nào nhận nhiều phiếu phổ thông nhất khu vực sẽ lấy hết ghế nghị sỹ khu vực đó. Khi vào quốc hội phe có nhiều ghế nhất chiếm đa số thì lập chính phủ nắm quyền, còn nếu không chiếm đa số thì kiếm liên minh lập chính phủ liên minh.

Trong trường hợp của Malaysia, thậm chí phe đối lập trong kỳ bầu cử gần đây dù nhận được tổng số phiếu phổ thông lớn hơn chính phủ đương quyền nhưng không trở nên cầm quyền vì số ghế có được trong quốc hội ít hơn. (Tương tự như ở Mỹ khi số phiếu phổ thông nhiều hơn nhưng số phiếu cử tri đoàn thấp.)

OL, 11.11.2016